PRAAG TIP 6: WENCESLASPLEIN

Alhoewel de naam van het plein dateert uit 1848, is de totstandkoming van dit plein al langer gelden. Het ontstaan van het plein begint in 1348 wanneer door koning Karel IV in de ‘nieuwe stad’ een nieuwe markt werd gerealiseerd dat liep langs een pad dat de oude binnenstad verbond met het achterland dat begon achter de Galluspoort. In het begin was dit een grote paardenmarkt waarmee het hart van de nieuwe stad werd gevormd. Door de aanwezigheid van de ommuurde poort was de markt destijds 680 meter lang. Tegenwoordig is de lengte van het plein 750 meter en heeft het een breedte van 60 meter.

Tot in de zeventiende eeuw bleef de paardenmarkt het centrum van de nieuwe stad en in de zeventiende en achttiende eeuw ontwikkelde het plein zich verder door een aantal infrastructurele uitbreidingen. Ook werd erin deze tijd een standbeeld van de patroonheilige van het plein geplaatst. Dit eerste Wenceslas-monument werd in 1879 verplaatst van locatie, waardoor het terecht kwam op kasteel Vyšehrad. Rond het plein ontwikkelden zich nieuwe straten en woonblokken. De wijken zowel aan de linker- als rechterzijde van het plein lijken infrastructureel ook op elkaar. In de negentiende eeuw werd er besloten om de stadsmuren te verwijderen waardoor het plein weer een ingrijpende metamorfose kreeg. Zo werden er onder andere linden geplant waardoor het relatief smalle, maar lange plein steeds meer op een boulevard is gaan lijken. Nog altijd is de indruk van een boulevard bij het huidige plein meer voor de hand liggend dan dat het aandoet als plein. Het was ook in de negentiende eeuw dat het Nationaal Museum hier werd gesitueerd aan de bovenzijde van het plein. Tot de twintigste eeuw bleef het plein zich verder ontwikkelen door de komst van meerdere burgerpaleizen. Deze ontwikkeling stopte met de grote wereldwijde economische crisis in 1930. Na de oorlog werden er echter nog weer gebouwen bijgebouwd.

Een belangrijke datum in de recente geschiedenis van het plein is 16 januari 1969. Op deze datum zette de student Jan Palach zichzelf in brand op het plein, als protest tegen de invasie van de Russen na de Praagse lente. Ook in november 1989 was het plein het middelpunt van de geschiedenis. Toen was het de Fluwelen revolutie onder leiding van dissident en schrijver Václav Havel. Op 15 november 1989 waren er 15.000 studenten aanwezig bij een vreedzame herdenkingsmars voor Jan Opletal, een student die in 1939 door de nazi’s werd neergeschoten en enkele weken later overleed. Tijdens deze mars werden de studenten tegengehouden door de oproerpolitie die op hardhandige wijze handelde tegen de vreedzame demonstranten. Hiermee werd het begin van de fluwelen revolutie ingeluid. Na de studenten kwam er steeds meer draagvlak binnen bevolking tegen de repressie van de regering. Zo werden er stakingscomités opgericht in scholen, ziekenhuizen, fabrieken en kantoren.

Het grootste moment van deze revolutie vond plaats op het Wenceslasplein met toespraken van Alexander Dubček, Kardinaal František Tomášek en de al eerdergenoemde Václav Havel. Na dit moment brak er een algemene staking uit waardoor het land werd platgelegd. Uiteindelijk bezweek de regering onder de druk van het volk. Er werden gesprekken gehouden tussen vertegenwoordigers van de demonstranten en de regering. Deze gesprekken leidden uiteindelijk tot vorming van een nieuwe regering waar vervolgens ook nieuwe verkiezingen werden uitgeschreven. Daarmee was Tsjecho-Slowakije één van de eerste landen in het Oostblok waar de Russische invloed een halt werd toegeroepen.

Wat het plein erg kenmerkend maakt zijn de vele burgerpaleizen die aan het Wenceslasplein zijn gesitueerd. De meeste van deze panden dateren uit de periode aan van einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. De meest voorkomende bouwstijlen zijn art nouveaux, constructivisme en neorenaissance. Veel van deze prachtig grote gebouwen zijn tegenwoordig hotels. Waarschijnlijk is Melantrich de bekendste van deze gebouwen. Melantrich was oorspronkelijke een uitgeverij die was gerelateerd aan Tsjecho-Slowaakse Nationaal Socialistische Partij. Deze is overigens totaal niet gelieerd geweest aan de het Duitse Nationaalsocialisme, maar eerder aan het communisme. Van 1897 tot 1999 was dit huis het onderkomen van de uitgeverij. Vanaf 1999 werd het gebouw ingericht als Luxehotel. Daarmee is het plein ook een uitstekende plek om tijdens je stedentrip te verblijven in één van de vele hotels die hier te vinden zijn.

Jan Palach werd op 16 januari 1969 het symbool van de hardhandige beëindiging van de Praagse Lente door het Russische leger. Ter nagedachtenis van deze student is een monument geplaatst niet ver van de plek waar hij zichzelf in brand heeft gestoken. Eigenlijk was de locatie van zijn wanhoopsdaad op de weg die naast het plein liep, maar toch is dit historische evenement onlosmakelijk verbonden met het plein.

Het huidige monument van de naamgever van het plein dateert uit 1912 en is ontworpen door de Tsjechische kunstenaar Josef Václav Myslbek. Het monument toont de heilige St. Wenceslas als een patroonheilige in gepantserde kledij met een harnas en lans zittend op een paard. Het monument is altijd het trefpunt geweest bij demonstraties op het plein.

Een van de meest in het oog springende gebouwen aan het Wenceslasplein is ongetwijfeld het Nationaal Museum. Dat museum dat werd opgericht in 1818 heeft sinds 1891 onderdak gevonden in het gebouw waar ze nu geherbergd is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had het gebouw het zwaar te verduren door bombardementen. In 1947 werd het museum weer heropend. Ook tijdens de Praagse lente in 1968 werd de gevel van het gebouw zwaar beschadigd. Nog altijd zijn de weliswaar gerestaureerde schietgaten te zien. De restaurateurs gebruikten namelijk een lichter soort zandsteen, waardoor de kogelgaten nog littekens hebben nagelaten.

De collectie van het museum is uitgebreid. Zo kun je er meer te weten komen over zaken uit de prehistorie, zijn er archeologische vondsten, een etnografische collectie, munten en theatergeschiedenis. Over de collectie van dit museum zullen we wat uitgebreider ingaan op onze pagina over musea in Praag.